Alimenty na byłego małżonka, czyli kiedy mimo orzeczenia rozwodu trzeba wspierać finansowo byłego męża lub byłą żonę

Czy wiesz, że rozwód wcale nie zwalnia byłych małżonków z obowiązku zapewnienia sobie materialnego wsparcia? Nawet po rozwiązaniu małżeństwa może pojawić się konieczność dostarczania środków utrzymania byłemu mężowi czy żonie. Co więcej, jako były małżonek masz prawo otrzymać alimenty nie tylko, gdy nie zdołasz samodzielnie zaspokajać swoich podstawowych potrzeb. Czasami wystarczy, że w wyniku rozwodu znacznie obniżył się Twój standard życia. A jakie dokładnie zasady znajdą zastosowanie w Twoim przypadku? Wiele zależy od winy za rozpad waszego małżeństwa. 

Alimenty po rozwodzie – kto może się o nie ubiegać?

O ile alimenty na dziecko są tematem powszechnym i dość oczywistym, to wiele osób nawet nie zdaje sobie sprawy, że jako były mąż czy żona również może otrzymywać tego rodzaju świadczenia.

A kiedy jest to możliwe? Znaczenie będzie mieć po pierwsze sytuacja materialna małżonka otrzymującego alimenty, po drugie – wina ustalona przy rozwodzie.

Tym kwestiom dokładnie przyjrzymy się w dalszej części artykułu. Na ten moment trzeba natomiast jasno zaznaczyć, że alimentów nigdy nie przyznaje się na rzecz małżonka wyłącznie winnego rozkładowi pożycia małżeńskiego. W pozostałych przypadkach istnieje szansa, że alimenty rzeczywiście Ci się należą. Mowa tu więc o takich sytuacjach jak:

• uznanie, że żadne z was nie ponosi winy;
• ustalenie, że oboje ponosicie winę za rozpad małżeństwa;
• obarczenie winą za rozpad związku wyłącznie Twojego byłego męża lub żonę;
• odstąpienie od orzekania o winie małżonków (na wasz zgodny wniosek).

W zależności od tego, który z wyżej wymienionych przypadków ma zastosowanie w Twojej sytuacji, inny będzie czas trwania obowiązku alimentacyjnego i inne będą też same przesłanki wystąpienia o alimenty, czyli warunki, które trzeba spełnić, by je otrzymać.

Dodatkowo obowiązek alimentacyjny małżonka wygasa zawsze w razie zawarcia przez uprawnionego do alimentów małżonka nowego małżeństwa. Natomiast zmiana stanu cywilnego drugiej strony – a więc zobowiązanego do zapłaty – pozostaje bez wpływu na ten obowiązek.

 Alimenty na byłego małżonka a rozwód z orzeczeniem o winie i bez orzekania o winie

Wiele osób błędnie sądzi, że jeśli w trakcie rozwodu zrezygnowaliście z orzekania o winie, to zasądzenie alimentów nie będzie możliwe. To jednak nieprawda. Jak już wiesz, alimenty nigdy nie przysługują jedynie małżonkowi wyłącznie winnemu rozkładowi pożycia.

Tymczasem rozwód bez orzekania o winie w kontekście alimentów traktowany jest na równi z uznaniem, że oboje ponosicie odpowiedzialność za rozpad waszego małżeństwa. Możecie więc domagać się alimentów na zasadach wskazanych przez przepisy. A jakie to zasady?

Alimenty od byłego współmałżonka w przypadku winy obu stron lub odstąpienia od orzekania o winie

Gdy oboje ponosicie winę za rozpad małżeństwa albo zdecydowaliście się na rozwód bez orzekania o winie, rozwiedziony małżonek może domagać się alimentów tylko w razie popadnięcia w niedostatek. Przyznana kwota alimentów musi przy tym mieścić się w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom majątkowym i zarobkowym małżonka zobowiązanego do zapłaty.

Co więcej, obowiązek ten jest bezterminowy. Oznacza to, że o wsparcie materialne możesz ubiegać się nawet po wielu latach od orzeczenia rozwodu. Oczywiście pod warunkiem, że faktycznie znajdujesz się w niedostatku i że nie zawrzesz nowego małżeństwa.

A czym jest ten wspomniany niedostatek? I jak rozumieć pojęcie „usprawiedliwionych potrzeb”?

Alimenty od małżonka a niedostatek

Najczęściej przyjmuje się, że niedostatek to sytuacja, w której dana osoba nie może we własnym zakresie zaspokajać swoich niezbędnych potrzeb i zapewnić sobie poziomu zbliżonego do minimum socjalnego czy minimalnego standardu egzystencji.

Tym samym alimenty na byłego małżonka przyznawane są przez sąd tylko w szczególnych przypadkach, gdy sytuacja byłego męża czy żony jest naprawdę trudna, a wsparcie finansowe okazuje się niezbędne.

Czym są usprawiedliwione potrzeby małżonka w niedostatku? 

Załóżmy, że jesteś osobą w niedostatku i zamierzasz ubiegać się o alimenty. Pojawia się jednak pytanie – w jakim zakresie sąd powinien Ci je przyznać? Tu przepis posługuje się innym ogólnym pojęciem, takim jak „usprawiedliwione potrzeby”.

To sformułowanie można rozumieć jako potrzeby, które ma każdy człowiek i które trzeba zaspokoić, by mógł wieść godne życie. Mowa tu m.in. o kosztach utrzymania mieszkania, kosztach leczenia, wyżywienia czy ubrania. Trzeba jednak dodać, że sąd weźmie pod uwagę również możliwości majątkowe i zarobkowe małżonka zobowiązanego do zapłaty alimentów. Musi się bowiem upewnić, że Twój były mąż czy żona jest w stanie zapewnić Ci materialne wsparcie.

Alimenty na byłego współmałżonka, gdy strony nie ponoszą winy za rozpad małżeństwa

Wiadomo jakie zasady obowiązują w przypadku rozwodu bez orzekania o winie lub uznania winy obu stron. A co gdy sąd uzna, że żadne z was nie ponosi odpowiedzialności za rozpad małżeństwa?

Alimenty na rzecz byłego małżonka płaci się wtedy na zbliżonych zasadach co te opisane wyżej. Uprawniony do alimentów musi więc znajdować się w niedostatku, a przyznane świadczenie ma odpowiadać zaspokajaniu usprawiedliwionych potrzeb i mieścić się w możliwościach zarobkowych oraz majątkowych zobowiązanego do płacenia alimentów.

O ile jednak w poprzedniej sytuacji obowiązek był bezterminowy, to tu zastosowanie znajdą już ograniczenie czasowe – o alimenty można ubiegać się tylko w ciągu pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Później obowiązek alimentacyjny wygasa.

Alimenty od małżonka uznanego za wyłącznie winnego rozkładowi pożycia małżeńskiego

Jeśli alimenty ma płacić Ci małżonek wyłącznie winny za rozpad waszego związku, to znajdujesz się w najkorzystniejszej sytuacji. Masz wówczas prawo do alimentów ze względu na sam fakt pogorszenia się Twojego standardu życia po rozwodzie.

Nie musisz znajdować się w niedostatku. Wystarczy, że wskutek rozwodu istotnie pogorszyła się Twoja sytuacja materialna. To właśnie jeden z głównych argumentów przemawiających za rozwodem z orzekaniem o winie.

Oczywiście takie postępowanie jest zwykle bardziej czasochłonne i wiąże się z większym stresem. Z drugiej strony jeśli istnieje duża szansa, że to Twój małżonek zostanie uznany za wyłącznie winnego rozpadowi małżeństwa, warto tę możliwość rozważyć. Może to być dla Ciebie korzystne rozwiązanie. Tym bardziej, że obowiązek alimentacyjny jest w tym wypadku bezterminowy. Ustaje dopiero w sytuacji, gdy zawrzesz nowy związek małżeński.

Ile trwa obowiązek alimentacyjny po rozwodzie?

Podsumujmy krótko wyżej przedstawione informacje:

1. Gdy rozwód orzeczono z wyłącznej winy drugiej strony, alimentów można się domagać z uwagi na sam fakt znacznego pogorszenia się sytuacji materialnej po rozwodzie małżonka niewinnego. Obowiązek jest przy tym bezterminowy i trwa aż do zawarcia przez małżonka niewinnego nowego związku małżeńskiego;
2. Gdy zdecydowaliście się na rozwód bez orzekania o winie lub doszło do orzeczenia rozwodu z winy obu stron, alimenty na byłego męża czy alimenty na żonę trzeba płacić tylko w razie, gdy popadnie on w niedostatek. Obowiązek ten jest bezterminowy.
3. Jeśli sąd uznał, że żadne z was nie ponosi winy za rozpad małżeństwa, alimenty na małżonka po rozwodzie płaci się tylko, gdy ten popadnie w niedostatek. Obowiązek jest przy tym ograniczony czasowo i wygasa z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu. Tylko w wyjątkowych przypadkach sąd może go przedłużyć.

Jak uzyskać alimenty od byłego małżonka?

Już w pozwie rozwodowym możesz domagać się zapłaty alimentów. Oczywiście, żeby sąd przychylił się do tego wniosku, potrzebne są odpowiednie dowody. I to Ty musisz je przedstawić, jako strona domagająca się takiego świadczenia.

Pamiętaj, że jeśli o alimenty występujesz już w pozwie rozwodowym, to na tym etapie sąd jeszcze nie rozstrzygnął o winie. Nie masz więc pewności, do jakich wniosków dojdzie w tej kwestii. A jak wiesz, ma to istotny wpływ na zasady przyznawania alimentów. Najlepiej więc, jeśli w tym zakresie skorzystasz z pomocy adwokata od rozwodu, który po pierwsze przedstawi Ci najbardziej prawdopodobne rozstrzygnięcie sądu, a po drugie – pomoże zgromadzić odpowiednie dowody.

Istnieje także druga możliwość: wystąpienie o alimenty już po orzeczeniu rozwodu. Tym bardziej, że nie zawsze z chwilą ustania waszego małżeństwa będziesz mieć prawo do świadczeń od byłego męża czy żony. Z czasem jednak sytuacja może się zmienić – np. popadniesz w niedostatek i pojawi się konieczność dostarczania Ci środków utrzymania albo poprawie ulegnie sytuacja materialna drugiej strony.

W każdym przypadku kluczowe są jednak dowody. Aby uzyskać alimenty, musisz wykazać, że znajdujesz się w niedostatku (w przypadku braku orzekania o winie, uznaniu winy obu stron lub braku winy któregokolwiek z was) albo że wskutek rozwodu pogorszyła się Twoja sytuacja majątkowa (jeśli to druga strona będzie uznana za wyłącznie winną rozkładu pożycia). Twoim zadaniem jest również wykazanie, że możliwości majątkowe i zarobkowe Twojego byłego małżonka umożliwiają mu płacenie alimentów. I w tym zakresie pomoc adwokata może okazać się niezbędna.

Warto jeszcze dodać, że na analogicznych zasadach o alimenty masz prawo ubiegać także w przypadku orzeczenia przez sąd separacji prawnej. Wtedy również możesz wystąpić o alimenty w trakcie samej sprawy o separację lub złożyć pozew o alimenty już po jej orzeczeniu.